Zabierka to rodzaj podziemnego wyrobiska eksploatacyjnego, które wyróżnia się wąskim przodkiem – zazwyczaj o szerokości od 3 do 8 metrów i wysokości nieprzekraczającej 8 metrów (najczęściej około 5 metrów). Stanowi jeden z podstawowych sposobów prowadzenia eksploatacji w górnictwie podziemnym, szczególnie w warunkach wymagających precyzji, elastyczności i pełnej kontroli nad postępem robót.
Tym, co najbardziej odróżnia zabierkę od innych typów wyrobisk, jest jej nietypowy kierunek drążenia. Przodek porusza się bowiem prostopadle do głównego kierunku postępu eksploatacyjnego, co oznacza, że front robót rozwija się poprzecznie względem osi złoża. Ta pozornie drobna różnica ma ogromne znaczenie dla całej logistyki i bezpieczeństwa wydobycia.
Eksploatacja systemem zabierkowym przypomina pracę małych, precyzyjnych kroków – złoże wybierane jest krótkimi odcinkami, a przodek przesuwa się stopniowo, prostopadle do osi głównego wykopu. Tory transportowe układane są wzdłuż kierunku zabierki, co pozwala na sprawną obsługę techniczną i logistyczną całego rejonu.
Przy większej liczbie zabierek, ich przodki często tworzą charakterystyczną linię schodową – układ ten umożliwia bardziej równomierne rozłożenie naprężeń górotworu oraz ułatwia organizację prac.
W zależności od warunków geologicznych i technicznych, wyróżnia się dwa podstawowe typy zabierek:
Zabierki z przegrodą, czyli tzw. „z nogą” – pomiędzy kolejnymi wyrobiskami pozostawia się pionowy pas calizny, który działa stabilizująco i oddziela sąsiadujące przestrzenie. Tego typu rozwiązanie bywa szczególnie przydatne w systemach filarowo-komorowych i w rejonach narażonych na tąpnięcia.
Zabierki bez nogi – prowadzone jako ciągłe wyrobiska, bez przegród. Sprawdzają się tam, gdzie stabilność górotworu pozwala na rezygnację z dodatkowego wsparcia.
Nazwa wywodzi się od czasownika „zabierać”, który w górniczym języku oznacza po prostu „wybierać kopalinę”. To trafne określenie dla tego typu robót – zabierka to bowiem metoda sukcesywnego „zabierania” urobku z wyznaczonego pasa złoża, według jasno określonego planu.
System zabierkowy znajduje zastosowanie zarówno w górnictwie podziemnym, jak i odkrywkowym – choć w każdym z tych przypadków spełnia nieco inną funkcję.
Zabierki są szczególnie przydatne w pokładach o średniej miąższości oraz złożach o złożonej strukturze geologicznej, gdzie nieregularność warstw wymaga precyzyjnego podejścia.
Dają możliwość lepszej kontroli zagrożeń naturalnych, takich jak gazowość czy tąpania, dzięki czemu są preferowane w trudnych warunkach.
Pozwalają na dokładne zarządzanie ciśnieniem górotworu i lokalne zabezpieczenie przodków.
Termin „zabierka” odnosi się do kształtu przodka, powstałego po robocie strzelniczej lub po pracy maszyn urabiających.
Organizuje się w ten sposób cały system robót eksploatacyjnych na kolejnych poziomach wyrobiska.
Choć oba terminy bywają mylone, różnice są wyraźne:
Zabierka: drążenie odbywa się prostopadle do frontu eksploatacji – przodek jest wąski, a postęp pracy boczny.
Ubierka: robota postępuje zgodnie z kierunkiem frontu – kolejne cykle urabiania kierują się w głąb złoża, zgodnie z jego rozciągłością.
W potocznej mowie górniczej słowo „zabierka” bywa też używane na określenie maszyny ładującej, wykorzystywanej do transportu urobku w wyrobiskach o tej samej nazwie.
Z kolei zabiór to techniczne określenie na głębokość jednego cyklu robót przodkowych. To właśnie w zaborach mierzy się postęp eksploatacji w systemie zabierkowym – im większy zabiór, tym większy jednorazowy urobek.
System zabierkowy, mimo swej pozornej prostoty, posiada wiele zalet:
Dostosowuje się do warunków geologicznych, co daje dużą elastyczność w projektowaniu eksploatacji.
Pozwala precyzyjnie kontrolować jakość wydobywanego surowca i ograniczyć straty w złożu.
Ułatwia dostęp do przodków, co przekłada się na lepsze warunki pracy i bezpieczeństwa.
Pozwala optymalnie wykorzystać zasoby ludzkie i sprzęt.
Sprzyja mechanizacji transportu i ułatwia planowanie produkcji.
Nie każdy pokład nadaje się do prowadzenia zabierki. Główne ograniczenia to:
Zbyt duża grubość złoża, która może utrudniać utrzymanie stropu.
Niestałe warunki górotworu, wymagające stosowania filarów ochronnych.
Większe nakłady na transport, szczególnie przy długich ciągach.
Zabierka bywa też mniej efektywna niż system ścianowy w przypadku dużych i jednorodnych złóż.
W nowoczesnym górnictwie zabierki wciąż znajdują zastosowanie – szczególnie tam, gdzie liczy się precyzja, selektywność i kontrola zagrożeń. To często wybierany system w średnich kopalniach, eksploatujących pokłady trudne geologicznie lub zawierające surowce o wysokiej wartości. Stosuje się je również w wyrobiskach odkrywkowych – jako sposób na organizację przestrzeni roboczej i planowania urabiania.
Zabierka pozostaje zatem nie tylko pojęciem historycznym, ale i ważnym elementem współczesnych strategii eksploatacyjnych – świadectwem ewolucji górnictwa od ręcznego wybierania wąskich przodków po zaawansowane techniki mechanizacji i optymalizacji.
Spodobała Ci się treść? Oceń nas!